بلایای طبیعی منافاتی با رحمانیت خدا ندارد

خبرگزاری مهر، گروه دین واندیشه – سارا فرجی: جهان هستی همواره دستخوش و تغییر است و ذات زندگی با تغییر گره خورده است. بنابراین نمی‌توان توقع داشت که نظام هستی همواره به صورت یکسان بچرخد و هیچ اتفاق خارج از قاعده‌ای رخ ندهد. درنگاه کل نگرانه هر کدام از این تغییرات و کلاً هر اتفاقی که در دنیا می‌افتد چیزی جز خیر نیست چون از جانب خدا صادر می‌شود. اگرچه ممکن است ما انسان‌ها بسیاری از این اتفاقات را شر پنداریم ولی در یک نگاه کل نگرانه حتی همین شر هم در نهایت برای ما منتهی به خیر می‌شود. اما دیدگاه دیگری که معمولاً در زمان رخ دادن حوادث و اتفاقات به خصوص بلایای طبیعی مطرح می‌شود این است که تلقی برخی اینگونه است که این اتفاقات خشم و غضب الهی و به نوعی نتیجه اعمال و گناهان ما انسان هاست در حالیکه این دیدگاه با رحمانیت و بخشندگی خدا در منافات است. با توجه به سیل اخیر و حوادثی که برای بسیاری از هموطنان ما پیش آمد برآن شدیم تا در خصوص موضوعاتی چون شر و بلا و نقش اراده انسان و خدا درباره چنین اتفاقاتی گفتگویی با دکتر محمد محمدرضایی کارشناس حوزه مسائل دینی و قرآن انجام دهیم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید؛

محمد محمدرضایی، استاد فلسفه دین و پژوهشگر هم ضمن ابراز همدردی با آسیب دیدگان سیل‌های اخیر گفت: اگر از منظر متفاوتی به این باران نگاه کنیم متوجه می شویم که این باران رحمت و برکتی است که خداوند برای ملت ایران هدیه کرد. چنانکه براساس آیه ۹۶سوره اعراف هم آمده است؛ «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکات مِنَ السَّماءِ وَ الأَرْضِ..» اگر اهل شهرها و روستاها ایمان می‌آوردند و پروا پیشه می‌کردند مسلّما (درهای) برکت هایی از آسمان و زمین را بر روی آنها می‌گشودیم یا اینکه در سوره نوح آمده است: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا و یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُمْ مِدْرَارًا» گفتم از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان باران پی در پی فرستد. در سوره هود هم آمده است: «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلی قُوَّتِکُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِینَ» و ای قوم من، از پروردگارتان آمرزش بخواهید، سپس، به سوی او بازگردید، تا ابر و باران را بر شما ریزان فرستد و نیرویی بر نیروی (جانی و مالی) شما بیفزاید و مجرم و گنهکار (از او) روی مگردانید. بنابراین می‌بینید که براساس این آیات، این باران‌های پی در پی ازجانب رحمت خداوند است.

وی افزود: البته ممکن است این باران‌های پی در پی سبب مشکلاتی برای مردم شود که از دو جنبه قابل تبیین است؛ یکی اینکه دلیل چنین اتفاقاتی قصور و کوتاهی‌های خودمان است و با فکر کارهایمان را نکرده ایم. اگر خداوند از نعمت‌هایی که به ما داده است به درستی استفاده نکنیم همان نعمت به ما آسیب می‌زند. چنانچه در قرآن هم آمده است: «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» به سبب آنچه دستهای مردم فراهم آورده فساد در خشکی و دریا نمودار شده است تا [سزای] بعضی از آنچه را که کرده اند به آنان بچشاند باشد که بازگردند. عالمی که ما در آن زندگی می‌کنیم عالم تزاحم است اگر از نعمت‌هایی که خدا داده به درستی استفاده نکنیم تبدیل به نقمت می‌شود. خدا برای ما باران و رحمت فرستاده ولی چون ما تعقل نکردیم برایمان تبدیل به بلا و مصیبت شده است. یکی از هدایای این بلاها، دستیابی به مقام صبر است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: آیات و روایاتی هم داریم مبنی براینکه پیامبران بیشتر از بقیه مردم به بلا دچار می‌شوند یا مثلاً روایت دیگری داریم مبنی براینکه خداوند بندگانی را که دوست دارد در دریایی از سختی‌ها قرار می‌دهد. از جنبه دیگر می‌توان به این مسئله اینگونه نگاه کرد که تمام این حوادث امتحان الهی است. در قرآن می‌خوانیم: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَلَیَعْلَمَنَّ الْکَاذِبِینَ آیا مردم پنداشتند که تا گفتند ایمان آوردیم رها می‌شوند و مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند و به یقین کسانی را که پیش از اینان بودند آزمودیم تا خدا آنان را که راست گفته اند معلوم دارد و دروغگویان را [نیز] معلوم دارد.»

این نویسنده و مترجم با تأکید براینکه ما باید پیش از هرچیز شر را معنی کنیم گفت: اشتباهی که این روزها رخ می‌دهد این است که شر را معادل رنج می‌دانیم، درحالی که اینطور نیست و این دو باهم یکی نیستند. اگر نگاه ما الهی باشد همه چیز را در راستای اراده آزمون الهی و خیر می‌بینیم و شری وجود ندارد این نگاه ما است که چیزی را شر یا خیر می‌داند. در واقعه عاشورا هم می‌بینید که وقتی از حضرت زینب (س) می‌پرسند چه دیدی: می‌گوید جز زیبایی چیزی ندیدم.

وی در پایان تصریح کرد: اینکه چنین اتفاقاتی نتیجه کار و اعمال انسان است، امر درستی است اما به معنای این نیست که حتماً افراد گناهی کرده اند و این اتفاقات افتاده است همین که از روی ناشی گری خانه مان را در مسیر رودخانه ساختیم و بعد سیل همه زندگی مان را برده هم نتیجه اعمال خودمان است. عالم سمیع و بصیر است ممکن است رفتارهای بد در طبیعت متجلی بشود و به طبیعت اینگونه به ما پاسخ دهد، اما اینکه فکر کنیم این سیل‌ها نتیجه گناهان ماست درست نیست. حتماً که در دستگاه هستی، رفتار ما نتیجه دارد چون طبیعت احساس دارد و ساکن نیست و پاسخ رفتارهای بد ما را می‌دهد. فراموش نکنیم که خداوند آنقدر ارحم الراحمین است که وقتی یک عمر گناه کردیم با یک توبه همه گناهان گذشته ما را می بخشد، بنابراین اصلاً خداوند اهل انتقام گیری و تلافی گری نیست و نباید چنین نگاهی به خدا داشته باشیم